गाव / तालुका : बदामी, जिल्हा : बागलकोट, समुद्रसपाटीपासून उंची : ६४४ मीटर, प्रकार : गिरिदुर्ग.
coordinates : 15°55′12″N
75°40′49″E
चालुक्यनगरी बदामी हे कर्नाटक राज्यातील पर्यटक क्षेत्र तसेच climbers साठी नवनवे routes म्हणून सर्वाना नावाने तरी परिचित आहेच.
बदामीचे अगोदर नाव वातापी होते याला एक दंतकथा ही आहे. कोणे एके काळी इथल्या डोंगरांत वातापी आणि इल्वल असे दोघे असुरबंधू रहात होते. ते दाराशी येणाऱ्या पाहुण्यास भोजनासाठी आमंत्रित करत. मग इल्वल वातापीला मारून त्याच्या शरीरापासून बनलेले अन्न त्या पाहुण्यास खाऊ घाली. पाहुण्याने ते अन्न खाताच वातापी त्याचे पोट फाडून बाहेर येई. मग दोघे असुरबंधू त्या मृत पाहुण्यास गट्टम करत. एकदा योगायोगाने अगस्त्य ऋषी या परिसरातून जात होते. इल्वलाने त्यांना आमंत्रित केले व ठरल्याप्रमाणे वातापीच्या शरीरापासून बनलेले अन्न खाऊ घातले. मात्र अगस्त्य ऋषींनी असुरांचा डाव ओळखला व वातापी पोटात जिवंत व्हायच्या आधीच “वातापी जीर्णोSभव” असा मंत्र म्हणून ते अन्न पचवून टाकले. अशा प्रकारे वातापीचा त्याच्या भावाच्याच हस्ते मृत्यू झाला व लोकांची त्यांच्या जाचापासून सुटका झाली. अगस्त्य ऋषींनी घडवून आणलेल्या त्या वधामुळे त्या सरोवरास अगस्त्य तीर्थ असे नाव मिळाले. (कथा माहिती इंटरनेट वर विहंग यांच्या पांथस्थ ब्लॉग मध्ये वाचताना आढळली).
साधारण इसवी सनाच्या पाचव्या शतकात उदयास आलेले चालुक्य साम्राज्य दक्षिण भारतातले एक महत्त्वाचे साम्राज्य समजले जाते. बदामीचे भौगोलिक, आर्थिक, व सांस्कृतिक महत्त्व लक्षात घेऊन चालुक्य सम्राट पुलकेशीन-१ याने आपली राजधानी इथे वसवली. इथली गुंफा मंदिरे, इतर देवालये, आणि किल्ल्यांची उभारणी त्याच्याच काळात झाली. पुढे पुलकेशीन-२ याने आसपासच्या इतर राजवटींचा पराभव करून उत्तरेस नर्मदा नदीपर्यंत चालुक्य साम्राज्याचा विस्तार केला.
सुमारे तीनशे वर्षं चालुक्य साम्राज्याने दक्षिण भारतावर आधिपत्य गाजवले. कालांतराने आठव्या शतकात अंतर्गत यादवी व फितुरी यांमुळे या साम्राज्याचा अस्त झाला. चालुक्य राजांनी आपल्या कार्यकाळात दक्षिण भारतातली मंदिरस्थापत्यकला भरभराटीस आणली. त्या काळात बांधली गेलेली एकापेक्षा एक अशी सुबक मंदिरे आजही त्या गतवैभवाच्या खुणा सांगत दिमाखाने उभी आहेत.
पाहण्याची ठिकाणे : इथे बदामी किल्ला, ४ गुंफा मंदिर, एक जैन मंदिर, ३ शिव मंदिर यामध्ये प्रसिद्ध मंदिर भूतनाथ मंदिर, मल्लिकार्जुन मंदिर और दत्तात्रय मंदिर आहेत.
१) दक्षिण किल्ला
२) पुरातत्व्य संग्रहालय
3)बदामी गुंफा :चालुक्य सम्राट मंगलेसन ५७८ ई. शिलालेख, बादामी गुफ़ा सं.३ मध्ये.
4)भूतनाथ मंदिर समूह
5)मल्लिकार्जुन मंदिर समूह
6)गुफ़ा सं.३ में विष्णु मूर्ती प्रतिमा
No comments:
Post a Comment